Uluslararas� Ta�k�pr�l�z�de Sempozyumu | �STEV

ULUSLARARASI TA�KÖPRÜLÜZADE SEMPOZYUMU
KATKILARINIZI BEKL�YOR
Nihai Özet Teslim Tarihi: 31 A�ustos 2016

18-19-20 Kas�m 2016 tarihlerinde, �lmi Etüdler Derne�i (�LEM), �stanbul Medeniyet Ünivrsitesi ve �lim, Sanat, Tarih ve Edebiyat Vakf� (�STEV) taraf�ndan düzenlenecek olan Uluslararas� Ta�köprülüzade Sempozyumu, 16. yüzy�lda ya�am�� ve Osmanl� dü�ünce gelene�inin en önemli birkaç isminden biri olan Ebu’l-Hayr Isâmuddîn Ahmed Ta�köprülüzâde’yi ulusal ve uluslararas� bilim camias�na tan�tmay� ve �slam felsefe-bilim gelene�ine katk�lar�n� tart��may� amaçlamaktad�r.
Ta�köprülüzade’nin siyaset, kelam, felsefe, matematik, astronomi, f�k�h, dil, tasavvuf, tefsir, ilimler tasnifi, tarih vb. konularda iki yüze yak�n eseri bulunmas�na ve bu eserler Osmanl� dü�ünce dünyas�n� kuran temel ta�lar mesabesinde görülmesine ra�men, birkaç� d��nda bu eserlerin büyük bir bölümü yazma halindedir ve ilim dünyas�na tan�t�lmam��t�r. Yakla��k üç y�l boyunca yirmiyi a�k�n ilim adam�n�n çal��malar�yla, bu eserlerden önemli bir k�sm� gün yüzüne ç�kar�larak her biri yay�ma haz�rlanm�� ve Türkçeye tercüme edilmi�tir. Sempozyum, bu üç y�ll�k çal��man�n neticesi olarak, yay�ma haz�rlanan eserler üzerinden Ta�köprülüzade’nin dü�ünce dünyas�n� ortaya ç�karmay� ve 16. Yüzy�l Osmanl� dü�ünce hayat�na ��k tutmay� amaçlamaktad�r. Üç gün sürecek olan sempozyum, Ta�köprülüzade’nin sempozyum öncesinde haz�rlanan otuza yak�n eserinin ne�ri ve sempozyum neticesinde ortaya ç�kacak eserlerle birlikte �bn Sînâ sonras� �slam Felsefesi ve Osmanl� dü�üncesi çal��malar�na oldukça önemli bir katk�da bulunacakt�r.
Üç gün sürecek olan sempozyum, Ta�köprülüzade’nin sempozyum öncesinde haz�rlanan otuza yak�n eserinin ne�ri ve sempozyum neticesinde ortaya ç�kacak eserlerle birlikte Osmanl� dü�üncesi çal��malar�na oldukça önemli bir katk�da bulunacakt�r.
Sempozyum düzenleme heyeti, konuyla ilgili ilim adamlar�n� Sempozyuma tebli�leriyle kat�lmaya ve Ta�köprülüzâde çal��malar�na katk�da bulunmaya davet etmektedir.

Sempozyumda ele al�nacak belli ba�l� konular a�a��da belirtilmi�tir:

· Ta�köprülüzâde’nin Dünyas�: XVI. Yüzy�l Osmanl� �lim Hayat� ve Kaynaklar�

· Ta�köprülüzâde’nin Co�rafyas�: Mâveraunnehir, Horasan ve Diyâr-� Rûm’un Kesi�en Entelektüel Çizgileri

· Ta�köprülüzâde’nin Evreni: Kozmoloji, Nedensel �li�kiler ve Tanr�-Âlem �li�kisi

· Zihin, Bilgi ve Varl�k: Ta�köprülüzâde’nin Zihnî Varl�k Anlay�� ve Mant�k

· Dil ve Anlam: Ta�köprülüzâde’de Dil Bilimleri ve Felsefesi

· Ta�köprülüzâde ve Kelâm Gelene�i

· Bilimlere Tarih Yazmak: Miftâhu’s-sa‘âde ve Bilimler Tarihi Yaz�m�

· Bilimler Tasnifi Gelene�i ve Ta�köprülüzâde

· Dînî �limler Gelene�i ve Ta�köprülüzâde

· Ta�köprülüzâde’de Pratik Bilimler ve Ahlak

· �slam Biyo-bibliyografya Yaz�m Gelene�i ve Ta�köprülüzâde

Sempozyumda ele al�nacak konular bunlarla s�n�rl� de�ildir. �lgi duyanlar�n buradaki ve benzeri konular çerçevesindeki katk� önerilerini 31 A�ustos 2016 tarihine kadar online ba�vuru sistemi üzerinden beklemekteyiz.

Önemli Tarihler:
31 A�ustos   Özet göndermek için son tarih
10 Eylül   Kabul edilen özetlerin ilan�
30 Ekim   Tam metin göndermek için son tarih
10 Kas�m   Program�n ilan�
18-20 Kas�m Sempozyum

Detayl� bilgi, yaz� ça�r�s� ve ba�vuru için: http://taskopruluzade.org

Projenin �çeri�i

XVI. as�rda ya�am�� bir Osmanl� alimi olan Ta�köprîzâde’nin genel olarak �slam dü�üncesinin, özel olarak da Osmanl� dü�ünce gelene�inin anla��labilmesi için vazgeçilmez önemi haiz eserlerinin Miftâhu’s-sa‘âde veya Mevzûâtu’l-ulûm gibi ansiklopedik ve �ekâiku’n-Nu‘mâniyye fî ulemâi devleti’l-osmâniyye gibi biyo-bibliyografik olanlar� d��nda büyük bir k�sm� yazma hâlindedir. Ta�köprîzâde, Osmanl� ilim ve dü�ünce hayat�n�n en önemli ve velût isimlerinden biri olup özellikle Gazzâlî ve Fahreddîn Râzî sonras�nda gündeme gelen yeni problemleri müstakil eserler dahilinde ele alarak tart��m�� ve yeni çözüm aray��lar� içerisine girmi�tir.

Ta�köprîzâde'nin yazma hâlinde bulunan eserlerinin ne�riyle birlikte, Osmanl� dü�üncesinin neredeyse hiç ��k tutulmam�� kaynaklar� gün yüzüne ç�kacak ve genel olarak �slam dü�üncesinin XVI. as�rdaki görünümleri ke�fedilmi� olacakt�r. Proje, Ta�köprîzâde’nin söz konusu yazma eserlerinin

a) bir atölye dahilinde okunmas�,

b) tahkik edilerek ne�re haz�rlanmas�,

c) tercüme edilmesi,

d) bu eserler hakk�nda de�erlendirici metinler yaz�lmas�,

e) proje sonunda bir “XVI. Yüzy�l Osmanl� Dü�ünce Hayat� ve Ta�köprîzâde” çal��tay� düzenlenmesi,

f) bu çal��tay metinleri etraf�nda dört edisyon eserin [kelam, felsefe, dil ve mant�k] haz�rlanmas� gibi ba�l�klar�ndan olu�maktad�r.

Proje kapsam�nda ne�redilecek eserler aras�nda bulunan, Ta�köprîzâde’nin Ha�iye ala Ha�iyeti’t-Tecrîd’i, yani Seyyid �erif Cürcânî’nin Tecrîd Ha�iyesi’ne müellifin yazm�� oldu�u ha�iyenin ne�ri, projenin en önemli ba�l�klar�ndan birini olu�turmaktad�r. Bu çerçevede sadece Ta�köprîzâde’nin de�il, Seyyid �erif Cürcâni’nin de Tecrîd ha�iyesi’nin ne�redilmesi hedeflenmektedir.

Niçin Ta�köprîzâde?

Osmanl� dü�üncesinde aklî ilimler söz konusu oldu�unda XVI. yüzy�l, iki önemli damara sahiptir. Biri matematik bilimleri, di�eri nazarî ilimlerle ilgili bu damarlar�n ilki Takiyuddîn Râs�d, ikincisi ise Ta�köprîzâde taraf�ndan temsil edilir. �lkiyle ilgili olarak özellikle kinematik-geometrik modellerin do�ay� tasvir edip edemeyece�i hususunda Kutbuddin �irâzî’den ba�layarak Ali Ku�çu ile devam eden çal��malar, �bn Nakîb ve Takiyüddîn Râs�d’ta ele al�nm��t�r. Bu konuda �bn Nakîb’in yapt�� çal��malar henüz yine yazma hâlinde kütüphanelerimizde durmaktad�r. Burada temel soru �udur: Matematik, do�ay� ne kadar temsil edebilir?

Bu tart��malar�n iz dü�ümü olarak Avrupa’ya bakt��m�zda, orada da 1543’lerden itibaren özellikle de Kopernik’ten itibaren bu tart��man�n canlanmaya ba�lad��n� görüyoruz. �bnü’n-Nakîb’in ve �ran bölgesinde de �emseddîn Hafrî’nin bu tür çal��malar� neticesinde yeni bir metafizik ve fizik kurulmas� gerekti�i, Aristoteles fizi�inin ve metafizi�inin üretilen yeni bilimi ta��yamad�� konusunda ileri sürülen dü�ünceler incelenmeye de�erdir.

Ayr�ca matematik bilimlerle ilgili olarak XVI. yüzy�lda Yunan-Helenistik ve klasik �slam astronomi literatürünün Türkçele�tirilmesi hareketi göze çarpar. Çal��malar�n� Ali Ku�çu ve arkada�lar� taraf�ndan kurulan teorik ve gezegen astronomisi ara�t�rmalar�na dayand�ran, Mîrim Çelebi ile Mehmed Konevî’nin talebesi ve Takiyüddîn Râs�d’tan önceki ba�-astronom Mustafa Muvakk�t, yazd�� eserlerle Yunan-Helenistik ve klasik �slam astronomi literatürünü Türkçele�tirmi�; böylece Osmanl�larda Türkçe astronomi dili ile eser verme gelene�ini ba�latm��t�r. Bunun en güzel ürünlerinden birisi ayn� tarihlerde Seydî Ali Reis taraf�ndan ilk Türkçe teorik astronomi metni, Hulasatu’l-hey’e’nin kaleme al�nm�� olmas�d�r.

XVI. as�rda nazarî ilimlerde tart��lan meselelerin en önemli özelli�i, theo-ontoloji veya transendent-ontoloji dedi�imiz varl�k metafizi�idir. Bu konuda �bn Kemâl Pa�a gibi pek çok ismin yapt�� çal��malar dikkat çekse de, en önemli eseri kaleme alan ve konuyu enine boyuna tart��an Sadreddin Konevî’den bu yana Konya’da in�a edilen theo-ontoloji dedi�imiz Konevî, Kayserî, Fenârî çizgisini en son s�n�rlar�na ta��yan Ta�köprîzâde’nin çal��malar�d�r. Onun özellikle el-Vucûdu’l-aynî fî vucûdi’z-zihnî adl� eseri, klasik Osmanl� dü�üncesinin varl�k metafizi�i konusunda yapt�� en önemli çal��malardan birisidir ve maalesef henüz incelenmemi�tir. Ta�köprîzâde burada yapt�� varl�k metafizi�ini Miftâhu’s-sa‘âde ve misbâhu’s-siyâde adl� eserinde ilim anlay��na ve s�n�flamas�na uygulam��; varl�k metafizi�i ile dil bilimleri aras�nda kurdu�u ili�kilerle ciddi bir dil felsefesi yapm��t�r. Di�er yandan el-Me‘âlim fi ilmi’l-kelâm isimli kitab�nda da belki de tarihte ilk ve tek nazarî kelam ile nazarî irfan� mezcetmeye ve ortak bir dilde birle�tirmeye çal��m��t�r.

XVI. as�r Osmanl� nazarî dü�ünce gelene�inin en önemli ismi olan Ta�köprîzâde’nin, birkaç� d��nda, metinlerinin hâlâ yazma hâlinde ve neredeyse hiç de�erlendirilmemi� olmas�, böyle bir projenin gerçekle�tirilmesi için temel gerekçeyi te�kil eder.

Proje kapsam�nda ne�redilecek olan Ta�köprîzâde’nin Ha�iye ala ha�iyeti’t-tecrîd’i ve Seyyid �erif Cürcâni’nin Ha�iyetü’t-tecrîd’i, Türkiye’deki �slam kelam� ve felsefesi çal��malar�na yap�lm�� en önemli katk�lar aras�nda yer alacakt�r. �öyle ki, Seyyid �erif Cürcânî’nin, �emseddîn �sfehanî’nin �erhu’t-tecrîd’ine yazd�� ha�iye Osmanl� yüksek ö�retim sistemi ve entelektüel hayat�n�n en önemli unsurlar� aras�nda yer al�r. Cürcânî’nin Ha�iyetu’t-tecrîd’i o derece önemlidir ki, XV. ve XVI. as�r Osmanl� e�itim sisteminde, yüksek medrese e�itiminin iki y�ll�k bir safhas� Ha�iye-i tecrid medreseleri (yirmili medreseler) ad�n� alm��t�r. Bu medresede kelam as�rlar boyunca Seyyid �erif Cürcânî’nin Ha�iyetü’t-tecrîd’i üzerinden tahsil edilmi�tir. Dolay�s�yla söz konusu eser, Osmanl� ilim dünyas�na yön veren en temel metinler aras�nda yer al�r.

Türkiye’deki yazma eser kütüphanelerinde yüzlerce nüshas� bulunan Cürcânî’nin Ha�iyetü’t-tecrîd'i, yirminci asr�n ba�lar�na kadar kelam ve felsefe alan�nda temel müracaat kitaplar�ndan biri olagelmi�tir. Geçmi� as�rlar boyunca Müslümanlar�n varl�k, bilgi, de�er, âlem ve insan tasavvurlar�n� belirleyen ve yönlendiren bu eserin hâlâ yazma hâlinde olup edisyon kritikli bir ne�rinin bulunmamas� hem Türkiye’deki �slam dü�üncesi çal��malar� aç�s�ndan hem de mevcut oldu�u varsay�lan dü�ünce gelene�i aç�s�ndan oldukça büyük bir eksikliktir. Söz konusu metnin ne�redilerek ilim dünyas�na kazand�r�lmas�, Cumhuriyet dönemi boyunca �slam dü�üncesi çal��malar�na yap�lm�� en önemli katk�lardan biri olacakt�r.

�stev